Plakat zapowiadający wydarzenie

Fot. Upamiętnienie dla Kortau

W tym roku uczciliśmy 80-tą rocznicę zakończenia II wojny światowej. Dla Prus Wschodnich były to dni około 20 stycznia, kiedy Armia Czerwona wkroczyła do tego regionu; dni ucieczki i okrucieństw.

26 stycznia 2025 odbył się Olsztynie-Kortowie
Marsz Pamięci grupy „Upamiętnienie Kortau”.

Inicjatorzy cichego i pokojowego marszu z grupy „Upamiętnienie Kortau” od kilku lat działają na rzecz uświadomienia władzom i studentom Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego historii miejsca, w którym się znajdują. Kampus UWM, cieszy się w Polsce opinią najpiękniejszego w kraju, ale nie wszyscy wiedzą, że zlokalizowany jest na terenie dawnego Zakładu Medyczno-Opiekuńczego Prowincji Kortau, jak go oficjalnie nazywano. Zakład ten, w języku potocznym „szpital psychiatryczny”, był kiedyś samodzielny i znajdował się poza Olsztynem, dzisiejsze Kortowo wchodzi w skład miasta jako dzielnica.

Akcja T-4 i styczniowa masakra
Niewiele wiadomo o historycznym tle tego miejsca, a spora część studentów kończy UWM, nie mając o nim żadnej wiedzy. Przeciwdziała temu grupa „Upamiętnienie Kortau”; wydarzenie z 26 stycznia zorganizowane wspólnie ze stowarzyszeniem Wspólnota Kulturowa „Borussia” w Olsztynie.
W czasie katolickiej mszy na początku wydarzenia i przed rozpoczęciem marszu przypomniano, o kim trzeba było w tym dniu pamiętać. „Pamiętamy poległych akcji T-4, ofiary nieskoordynowanej ucieczki po wkroczeniu Armii Czerwonej oraz masakrę ostatnich pacjentów i personelu przez żołnierzy radzieckich podczas likwidacji szpitala” – podsumował Michał Woźnica, rzecznik organizatorów.
Nazwa Akcja T-4 nawiązuje do systematycznego mordowania osób z niepełnosprawnością fizyczną, umysłową i emocjonalną, „niszczenia życia niegodnego życia” lub - bardziej eufemistycznie, „eutanazji” przez narodowych socjalistów w latach 1939–1941. Akcja została starannie przygotowana prawnie i propagandowo, a po 1941 roku jeszcze była kontynuowana, ale mniej systematycznie. Od października 1939r. szpitale psychiatryczne miały obowiązek zgłaszania informacji o niektórych pacjentach w formularzach rejestracyjnych do siedziby kampanii przy Tiergartenstrasse 4 w Berlinie (stąd T-4).

Odczytanie nazwisk i apel na pamiątkę
W działaniach tych wzięło udział także kierownictwo Zakładu w Kortau, skąd chorych i pacjentów transportowano do Soldau/Działdowa, gdzie ich zabijano. Według historyków nie udało się dotychczas jednoznacznie wyjaśnić, czy w samym Kortau dochodziło także do zabójstw.
„W przypadku niektórych pacjentów jako przyczynę śmierci podaje się „zawał serca”, co brzmi nieco podejrzane” – podsumowuje swoje wątpliwości Michał Woźnica, ale ważne jest dla niego przede wszystkim przypomnienie imienne: „w zbiorze R179 w Archiwum Państwowym w Berlinie znaleźliśmy nazwiska 559 ofiar różnych narodowości i różnych wyznań”.

Dlatego też ważne było dla organizatorów, aby 26 stycznia w obchodach upamiętniających uczestniczyły wszystkie narody i wyznania, w ciszy, bez transparentów, bez flag, tylko pod znakiem Czerwonego Krzyża, który zlekceważyli żołnierze radzieccy podczas ataku na szpital w Kortau w styczniu 1945r.
Podczas wspólnego marszu odczytano nazwiska ofiar, od Emmy Albrecht po Paula Zweifera, a wszystkie ofiary uczczono w ekumenicznym nabożeństwie w lapidarium utworzonym w 1997 roku. Marsz zakończył się pod zachowaną do dziś willą dyrektora szpitala w Kortau. On także brał udział w akcji T-4 i sam był ofiarą pod koniec wojny.
Tam organizatorzy odczytali swój manifest i apel do władz UWM o imienną pamięć wymienionych zmarłych oraz o wzięcie udziału w zajmowaniu historią miejsca, w którym działa UWM.
Szkoda tylko, że do Kortowa wprawdzie trafiło kilka przedstawicieli samorządu, ale ani jeden reprezentant uczelni.

Tekst: Uwe Hahnkamp

barbara.willan@gmail.com            

Strona internetowa jest wspierana finansowo przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych Republiki Federalnej Niemiec i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Redaktor strony internetowej: Ewa Dulna

Skontaktuj się z nami

mail: barbara.willan@gmail.com

tel. 606 680 218

ul. Prosta 17/3

Olsztyn 10 - 029

Zrobione w WebWave CMS