August Feddersen – olsztyński architekt

     Thomas August Feddersen urodził się 25.07.1881 w Schottburg (dawny Nordschleswig, dzisiaj Dania). Jego ojciec był właścicielem małego gospodarstwa farmy i geodetą. Miał trzech się trzech synów, z których najmłodszy był August Feddersen.   W 1912 r. rodzice przenieśli  się do Husum, ojciec kupił prawdziwy wiatrak, który został następnie przejęty przez drugiego syna Johannesa, młynarza.

August Feddersen uczył się zawodu murarza, a ponieważ miał wyjątkowy talent do rysowania, a egzamin czeladniczy zdał bardzo dobrze, został przyjęty do szkoły inżynierskiej Eckernförde, która miała oddział w Neustadt w Holsztynie dla niższych semestrów. Ale mógł się uczyć tylko w semestrze zimowym, ponieważ musiał płacić czesne, więc latem pracował jako murarz. Studium trwało sześć semestrów i ukończył szkołę budowlaną z tytułem inżyniera budownictwa. Następnie poszedł do pruskiej służby cywilnej

i został asystentem kierownika budowy w szkole morskiej Mürwik niedaleko Glücksburga. Został przeniesiony karnie do Bałtyjska/ Pillau  za spór z przełożonymi. 

August Feddersen nigdy nie był dyplomowanym inżynierem. W Bałtyjsku/Pillau  powierzono mu utrzymanie obiektów portowych w imieniu Pruskiego Urzędu Budownictwa Państwowego. Ale nie bardzo mu się to podobało. 

Dwa lata później w 1912 roku został niezależnym architektem w Ostródzie/Osterode, porzucił pracę i wyjechał do Prus Południowo-Wschodnich. Powodem tego, jak mówi się w rodzinie, była znajomość z Gertrudą Kühne z Iławy/ Deutsch-Eylau, córką właściciela farbiarni, którą poślubił 11 listopada 1914 r. w Olsztynie/Allenstein. I chociaż małżeństwo – jak na ówczesne czasy – zostało zawarte bardzo późno, Gertruda Kühne miała już 27 lat, August Feddersen miał 30 lat – byli szczęśliwi do końca życia. 

W czasie I wojny światowej został powołany do wojska, po bitwie pod Tannenbergiem został  przeniesiony do cywila. Otrzymał zadanie: odbudować zniszczone przez wojnę miasta: Nidzicę/Neidenburg, Szczytno/Ortelsburg i Mrągowo/Sensburg. 

Po powrocie do Olsztyna zamieszkał w domu przy placu Puławskiego/d. Moltkeplatz. Tam również mieściło się jego biuro. W latach 1924-1925 rozpoczął budowę rodzinnego domu  przy ulicy Kajki 4/d. Moltestrasse 4, w którym mieściła się także jego pracownia. (Willa stała się prywatną własnością, została odrestaurowana w roku 2012, jest siedzibą firmy CORAB).   I tu warto dodać, że w okresie międzywojennym ulica Kajki miała charakter reprezentacyjny. Budowano tu okazałe wille według projektu Augusta Feddersena (np. w willi przy ulicy Kajki 8 w latach 1952- 1959 mieściła się rozgłośnia Radia Olsztyn). Okazały budynek przy ulicy Kajki 3, zaprojektowany przez Feddersena, był siedzibą loży masońskiej „Kamień nad Łyną”. Po wojnie mieściła się tu m.in. przychodnia chorób płuc. W roku 2008 budynek został sprzedany, przeszedł gruntowny remont, obecnie mieszczą się tam firmy prywatne.

W 1925 r. według projektu Feddersena został wybudowany nowoczesny i funkcjonalny gmachu teatru w Olsztynie. Gmach teatru został wzniesiony w 1925 r., jako wyraz wdzięczności władz niemieckich dla miejscowej ludności za wygrany plebiscyt. Foyer to pozostałość po restauracji „Kaisergarten”, do niej Feddersen dobudował od strony zachodniej dwa budynki mieszczące widownię oraz scenę z kulisami i zapleczem garderobianym. Budowlę wzniesiono w ciągu 11 miesięcy, otwarcie nastąpiło 29 września 1925 r. Inaugurację uświetniło wystawienie „Fausta” Johanna Wolfganga Goethego. Bryła architektoniczna teatru składa się z trzech elementów. Część wschodnia, wzniesiona z wykorzystaniem neorenesansowego budynku dawnej restauracji, mieści foyer, szatnie i restaurację. W części środkowej znajduje się widownia mieszcząca pierwotnie 556 miejsc, 388 na dole i 178 w lożach i na balkonie. Obecnie (po trzyletniej rewitalizacji) pojemność widowni wynosi 482 miejsca.  Wnętrze widowni posiada bardzo dobrą akustykę, balustrada balkonu zaprojektowana w formie falistej, oświetlenie nawiązujące do stylu art deco. Największa część zachodnia mieści scenę, kulisy, garderoby, magazyn i biura teatru. Do gmachu od tej strony dostawiony jest budynek studium aktorskiego im. Aleksandra Sewruka.

Fasada teatru zlokalizowana jest od wschodu. Do budynku prowadzą schody pałacowe, zbudowane w 1997 r., które zastąpiły pierwotne schody rewiowe. Do wnętrza prowadzi pięć wąskich drzwi z nadświetlem, ponad każdym z nich duże prostokątne okna. Dekorację dachu stanowi szczyt składający się z trzech podłużnych prostokątnych gzymsów, ułożonych piramidalnie.

W roku 1926 August Feddersen wygrał konkurs na budowę nowego kościoła z klasztorem. Aby rozpocząć prace dla kościoła katolickiego musiał – architekt ewangelik - uzyskać aprobatę papieża. W tym celu odbył pielgrzymkę kulturalną do Rzymu. Kościół budowano w latach 1926-27, prace rozpoczęto 10 sierpnia 1926 r., wykonawcą robót była firma Karczewski z Olsztyna. W 1937 roku sprowadzono z Królewca 32-głosowe organy wykonane w warsztacie Brunona Goebela.   Kościół ma postać trójnawowej, pięcioprzęsłowej hali z płytkimi, półkoliście zwieńczonymi, otwartymi do środka kościoła kaplicami w nawach bocznych. Wnętrze kościoła utrzymane w stylu neorenesansowym. 

We wspomnieniach rodziny August Feddersen był uważany za spokojnego, zamyślonego mężczyznę. Był niezwykle pracowity, wstawał między czwartą a piątą rano i był na jednym ze swoich placów budowy najpóźniej o piątej rano. O siódmej jedli razem śniadanie i punktualnie kwadrans po pierwszej, kiedy dzieci wróciły ze szkoły do domu, był obiad, o trzeciej trzydzieści po krótkiej drzemce pracował codziennie w biurze, często w soboty, do siódmej wieczorem. 

Życie architekta i jego rodziny zakończyło się w styczniu 1945 r., jak wielu innych ludzi, którzy uciekli przed nadchodzącym frontem. Rodzina przybyła do Słupska, a stamtąd trałowiec,  przewiózł wszystkich do Flensburga, a następnie pojechali do Husum.    August Feddersen nigdy nie tracił odwagi nawet w tych trudnych czasach, ale nigdy nie stanął na nogi jako architekt. Zmarł 15 listopada 1947 r. w Husum. Olsztyn posiada ciekawą i różnorodną architekturę  mieszkalną i użytkową. Budynek Teatru im. Stefana Jaracza, kościół oo. franciszkanów pw. Chrystusa Króla na Zatorzu, spichlerz i młyn elektryczny przy placu Bema, wille przy ulicy Kajki, czy też ośrodek wczasowy „Perła Jezior” w Rucianem - wszystkie budowle łączy   postać architekta, który je zaprojektował, Augusta Feddersena.