Symbole w sztuce sepulkralnej cz. 1

"Te interesujące detale", "z aniołem u podstawy", nie zawsze wystarczają nam takie podpisy pod zdjęciami, a przecież symbolika w sztuce cmentarnej chce nam przekazać informację o osobie zmarłej, powiedzieć o czasach, w której przyszło jej żyć. Ważne jest, aby umiejętnie i z rozwagą odczytywać znaki, które jeszcze widnieją na nagrobkach czy krzyżach. "Każdy symbol jest (...) bez znaczenia, póki ktoś go poprawnie nie odczyta." Arthur Golden

Symbole w sztuce sepulkralnej można podzielić na pięć zasadniczych grup: symbole nadziei i zmartwychwstania, śmierci, znikomości i nietrwałości świata doczesnego, żałoby oraz atrybuty osoby zmarłej.Zapewne do pierwszej grupy można zaliczyć Uroboros, staroegipski i grecki symbol przedstawiający węża, który bez przerwy pożera samego siebie i odradza się z siebie i w ten sposób tworzy okrąg, wieczny cykl, symbol nieskończoności, wieczności, cykliczne powtarzanie, obieg czasu, odnawianie się świata, śmierci i narodzin. Pod koniec XIX wieku zauważamy ostatnie przykłady użycia tego symbolu w sztuce sepulkralnej.Natomiast kotwica, która ma swe źródło w chrześcijaństwie, stała się symbolem stałości, pewności i bezpieczeństwa wynikającego z niezłomnej wiary. Już w II w. n.e. chętnie zastępowano nią krzyż, przez co przejęła jego znaczenie jako znaku zmartwychwstania i nadziei na życie wieczne. Ostatecznie uznano ją za symbol zaufania Bogu, toteż stała się przede wszystkim symbolem nadziei. Przedstawienia kotwicy jako jedne z pierwszych zaczęły się pojawiać na cmentarzach chrześcijańskich (katakumby), lecz ich popularność trwała zaledwie do połowy IV w. Dopiero w epoce nowożytnej kotwica wróciła na cmentarze bądź jako atrybut alegorii Nadziei (w XIX w. Aniołów Wiary), bądź jako znak powiązań zmarłego z morzem i żeglugą.Na jednym z żeliwnych krzyży obok kotwicy i krzyża można zauważyć Oko Opatrzności. Oko, wpisane w trójkąt i otoczone promieniami, symbolizuje boską wszechwiedzę i czuwanie, m.in. nad człowiekiem, a zarazem Trójcę Świętą. W ikonografii chrześcijańskiej znak ten pojawił się jednak dopiero w XVII w. Na nagrobkach Oko Opatrzności pojawiło się jeszcze w XVIII w., zazwyczaj jako punkt odniesienia dla pozostałych elementów kompozycji ikonograficznej. Początkowo było to przede wszystkim odwołaniem do "opiekuńczego" aspektu Boga.Motyl to symbol nieśmiertelności i nadziei, a w połączeniu z krzyżem oznacza symbol zbawienia i zmartwychwstania. Motyw motyla był znany już cywilizacjom antycznym, w nowożytnej sztuce cmentarnej ma początki w XIX w. W tradycji chrześcijańskiej motyl nawiązuje do Wielkiej Nocy, odzwierciedla ulotność ludzkiego życia, kruchość i delikatność.

cdn

Tekst: M. Grygo

Foto.: M. Grygo, K. Grygo

barbara.willan@gmail.com            

Strona internetowa jest wspierana finansowo przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych Republiki Federalnej Niemiec i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Redaktor strony internetowej: Ewa Dulna

Skontaktuj się z nami

mail: barbara.willan@gmail.com

tel. 606 680 218

ul. Prosta 17/3

Olsztyn 10 - 029

Zrobione w WebWave CMS